Historia bigosu
Bigos, nazywany często "polskim daniem narodowym", to potrawa o bogatej historii sięgającej średniowiecza. Pierwsze wzmianki o tym daniu pochodzą z XIV wieku, kiedy to było popularne wśród polskiej szlachty i wojska. Pierwotnie bigos był przygotowywany z siekanych mięs (stąd dawna nazwa "bigot" od niemieckiego określenia "bei Gott" - "na Boga", okrzyk wydawany przy siekaniu mięsa) i podawany bez kapusty.
Z czasem do bigosu zaczęto dodawać kiszoną kapustę, która doskonale komponowała się z mięsem i przedłużała trwałość potrawy. Bigos był idealnym daniem dla myśliwych - mógł być przechowywany przez długi czas i podgrzewany wielokrotnie, za każdym razem nabierając głębszego smaku. Dlatego też powstało określenie "bigos myśliwski".
Bigos zajmuje wyjątkowe miejsce w polskiej kulturze. Jest wspominany w "Panu Tadeuszu" Adama Mickiewicza jako danie godne szlacheckich stołów. Z czasem stał się potrawą narodową, podawaną podczas ważnych uroczystości, a dziś jest nieodłącznym elementem polskiej tradycji kulinarnej.
Składniki
- 1 kg kapusty kiszonej
- 500 g kapusty białej (świeżej)
- 500 g mięsa wieprzowego (łopatka lub szynka)
- 300 g kiełbasy (najlepiej wędzonej)
- 200 g boczku wędzonego
- 100 g suszonych grzybów (prawdziwki, podgrzybki)
- 2 duże cebule
- 2-3 ząbki czosnku
- 2 jabłka (najlepiej kwaśne)
- 4-5 suszonych śliwek
- 100 ml czerwonego wytrawnego wina (opcjonalnie)
- 2 liście laurowe
- 4-5 ziaren ziela angielskiego
- 1 łyżeczka kminku
- 1 łyżeczka majeranku
- 1 łyżeczka jałowca (opcjonalnie)
- sól i pieprz do smaku
- 2-3 łyżki koncentratu pomidorowego (opcjonalnie)
- 2 łyżki oleju do smażenia
Sposób przygotowania
- Przygotowanie grzybów: Suszone grzyby namocz w ciepłej wodzie na około 30 minut, następnie ugotuj w tej samej wodzie do miękkości. Odcedź, zachowując wywar. Grzyby pokrój w paski.
- Przygotowanie kapusty: Kapustę kiszoną odciśnij z nadmiaru soku (jeśli jest bardzo kwaśna, możesz ją przepłukać i odcisnąć). Świeżą kapustę poszatkuj drobno. Obie kapusty wrzuć do dużego garnka, dodaj grzyby i ich wywar, liście laurowe, ziele angielskie i gotuj na małym ogniu około 1 godziny.
- Przygotowanie mięsa: Mięso wieprzowe pokrój w kostkę, boczek i kiełbasę w plasterki. Na patelni rozgrzej olej, obsmaż mięso wieprzowe, następnie dodaj boczek i kiełbasę. Gdy mięso się zarumieni, dodaj posiekaną cebulę i czosnek, smaż do zeszklenia.
- Łączenie składników: Przesmażone mięso z cebulą i czosnkiem dodaj do kapusty. Jabłka obierz, usuń gniazda nasienne i pokrój w kostkę, dodaj do bigosu wraz z pokrojonymi śliwkami. Wlej wino (jeśli używasz) i dodaj koncentrat pomidorowy.
- Gotowanie bigosu: Całość dopraw solą, pieprzem, kminkiem, majerankiem i opcjonalnie jałowcem. Gotuj na małym ogniu, pod przykryciem, przez co najmniej 2-3 godziny, od czasu do czasu mieszając. Im dłużej bigos się gotuje, tym lepszy ma smak. Najlepszy jest odgrzewany następnego dnia.
- Podawanie: Bigos podawaj gorący, z pieczywem, najlepiej z ciemnym chlebem na zakwasie.
Wskazówki
- Prawdziwy bigos zyskuje na smaku za każdym podgrzewaniem – dlatego najlepiej przygotować go na 2-3 dni przed podaniem.
- Jeśli bigos jest zbyt kwaśny, można dodać łyżeczkę miodu lub cukru.
- Tradycyjnie do bigosu dodaje się pozostałości różnych mięs, więc to doskonały sposób na wykorzystanie resztek.
- Bigos można zamrozić – zachowuje swoje walory smakowe przez około 3 miesiące.
- W wersji myśliwskiej można dodać dziczyznę: dzika, jelenia lub sarnę.
Warianty regionalne
Bigos, jako danie o długiej tradycji, ma wiele regionalnych odmian:
- Bigos staropolski: wyróżnia się dodatkiem różnych rodzajów mięs, w tym dziczyzny, oraz śliwek, rodzynek i wina.
- Bigos litewski: zawiera więcej warzyw, takich jak marchew i seler, oraz dodatek wędzonego boczku.
- Bigos myśliwski: bogaty w dziczyznę i grzyby leśne.
- Bigos po podhalańsku: przygotowywany z dodatkiem śliwek węgierek, jabłek oraz wędzonego oscypka.
- Bigos hultajski: wersja bardziej treściwa, z dodatkiem kaszy pęczak lub jęczmiennej.
Znaczenie kulturowe
Bigos w polskiej kulturze to więcej niż tylko potrawa – to symbol tradycji i gościnności. Pojawia się w literaturze, sztuce i stanowi nieodłączny element wielu świąt i uroczystości. Poniżej fragment opisu bigosu z "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza:
"W kociołkach bigos grzano; w słowach wydać trudno
Bigosu smak przedziwny, kolor i woń cudną;
Słów tylko brzęk usłyszy i rymów porządek,
Ale treści ich miejski nie pojmie żołądek."